Gdziekolwiek byś się nie znalazł i jakiejkolwiek świątyni byś nie zwiedzał, musisz przestrzegać pewnych ogólnie funkcjonujących norm. Po pierwsze zachowaj szacunek dla świętego miejsca, w jakim się znajdziesz, a zwłaszcza dla ludzi się w nim modlących. Wyraź swoją postawę poprzez zachowanie ciszy, skupienia i powagi; ale także poprzez odpowiedni strój. Tym samym z turysty przemień się w „wyznawcę„. Inną kwestią, bez której uwzględnienia nie zwiedzisz większości świątyń, są opłaty przewidziane za wejście doń (do tego dochodzą opłaty za fotografowanie i pamiątki).
Synagoga
Zwiedzać ją możesz poza sobotami i innymi świętami żydowskimi. Jeśli jesteś mężczyzną, powinieneś zadbać o nakrycie głowy. To możesz kupić, bądź wypożyczyć w samej synagodze (tzw. jarmułki). Nakrycie głowy obowiązuje cię nie tylko w samej bożnicy, ale także na terenie cmentarza.
Meczet
Ze względu na dywany wyściełające podłogę meczetu, musisz zdjąć buty i zostawić je przy wejściu. Jeśli jesteś kobietą, musisz dokładnie okryć swoje ciało i pamiętać o założeniu chustki na głowę. Ponad to, w przeciwieństwie do mężczyzn, nie masz prawa wstępu do głównej sali meczetu. Razem z kobietami muzułmańskimi musisz usunąć się za specjalny parawan. Aby nie przeszkadzać, weź pod uwagę częste modlitwy w meczecie, na które muzułmanie zwoływani są kilka razy dziennie.
Cerkiew
Formalnie osoba nie prawosławna ma wstęp tylko do tej części cerkwi, która zwana jest przedsionkiem. Zważywszy na to, że nie każdy kościół prawosławny posiada przedsionek wymóg zazwyczaj nie jest przestrzegany. Na pewno nie możesz jednak naruszyć przestrzeni sacrum, znajdującej się za ikonostasem, gdzie przechowywany jest Najświętszy Sakrament i gdzie wstęp mają tylko duchowni. Przy wejściu do cerkwi możesz zakupić specjalną świeczkę, którą po zapaleniu umieszczasz na świeczniku. Pamiętaj o przelęknięciu przed ikonostasem.
Rok 1995. Przejeżdżaliśmy przez Madryt. Zwiedzanie nie było w planie. Wysiedliśmy jednak w centrum i tak jak staliśmy, ruszyliśmy w miasto. Po ponad godzinie dotarliśmy do katedry. Przy bramie znak: zakaz wejścia w spodniach krótszych niż do kolan, a obok strażnik świętości miejsca, którego nie dało się ominąć.
Moje spodnie popuściłem w pasie tak, że mogłem wejść. Drugi uczestnik eskapady – nie. Został przed katedrą. Pomodliłem się i z lekka zwiedziłem bazylikę. Wyszedłem. Przebraliśmy spodnie. Wszedł drugi.
Gdybym w Poznaniu stanął przed kościołem i nie wpuszczał do niego osób nieodpowiednio ubranych, pokrzyczeli by na mnie, opisali albo do biskupa poszli na skargę. Cóż… Polska. Czuję jednak, że większość z takich nie wiedziałaby w czym problem. Między innymi, by to zrozumieć, warto być bardziej(!) w Europie.
Obiecałem sobie: ni słowa o dresach w kościele.
Dom spotkań
Wiedz, że
Synagogą może być każdy budynek lub pokój wydzielony specjalnie do modlitwy i do dziś stanowi ona najważniejsze przeznaczenie tego miejsca. Żydzi mówią „dom modlitwy” – bejt tfila. Od czasu zniszczenia pierwszej Świątyni do dziś mówi się też bejt kneset, co oznacza „dom spotkań”. Wiernym tłumaczeniem tego terminu jest greckie słowo synagoga.
Spośród dodatkowych funkcji, jakie pełniła synagoga, najważniejszą było umożliwienie studiów religijnych. Termin „bejt midrasz” – „dom nauki” – jest synonimem pojęcia „bejt kneset”. Bejt midrasz może zajmować miejsce w obrębie synagogi lub mieścić się w dodatkowym pokoju obok niej. Tradycja żydowska zachęca do studiowania Tory przez całe życie, bardziej ceniąc tę czynność od samej modlitwy.
Publiczne nabożeństwa odbywają się w synagodze codziennie rano i wieczorem. Nabożeństwo popołudniowe mincha i wieczorne – maariw, mają miejsce zwykle zaraz przed i po zachodzie słońca, natomiast godziny rozpoczynania modlitw porannych i szabatowych mogą się różnić w zależności od kongregacji. Pełna publiczna modlitwa może się odbyć tylko wówczas, gdy przynajmniej sześciu na dziesięciu uczestników nabożeństwa podczas modlitwy jest aktywnych.
Zwróć uwagę na
+ Świętą Arkę (aron kodesz) – szafa lub wgłębienie w ścianie, gdzie są trzymane zwoje Tory (sifrej Tora). Kotara zasłaniająca aron kodesz nazywa się parochet. Arka mieści się w ścianie skierowanej w kierunku Izraela, w samym Izraelu – w kierunku Jerozolimy.
+ Wieczne światło (ner tamid) – lampa umieszczona na górze przed arką pali się na stałe. Symbolizuje biblijne przykazanie: „Ty rozkażesz Synom Izraela, aby przynieśli do świecznika oliwę czystą, wyciśniętą z oliwek, dla ciągłego podtrzymywania światła w lampie w Namiocie Spotkania na zewnątrz zasłony, która jest przed świadectwem” (Wj 27, 20-21).
+ Bimę – jest czymś w rodzaju podwyższenia albo kazalnicy, tradycyjnie umiejscowionej obok arki, na której znajduje się stół (szulchan). Na stole tym leży czytana Tora i stąd kantor prowadzi modlitwę.
+ Menora (kandelabr) – choć nie jest to konieczne, zazwyczaj umieszcza się ją w widocznym miejscu obok aron kodesz lub bimy. Czyni się tak na pamiątkę siedmioramiennego świecznika ze Świątyni; aby nie stanowił duplikatu świątynnego, jest sześcio- lub ośmioramienny.
Meczet – prostokątny, smukły budynek z charakterystyczną kopułą; w środku nie ma siedzeń; wierni stoją w stronę niszy w ścianie o nazwie mihrab, która wskazuje kierunek Mekki; w meczecie kobiety muszą być ukryte za parawanami; w meczecie nie ma malowideł ludzi ani zwierząt. Wieża meczetu nazywa się minaret; z niej muezin przywołuje wiernych na modlitwę.
Świątynne zwyczaje
Hinduizm
ma niezliczoną liczbę bóstw i bogów, czczonych w różnych świątyniach zgodnie z rozmaitymi zwyczajami. Siłą rzeczy normy zachowania w tych miejscach też nie są jednolite. Istnieje chyba tylko jedna zasada prawdziwa we wszystkich przypadkach, a mianowicie do żadnej świątyni hinduskiej (a także dżinijskiej) nie wejdziemy w butach, które bezwzględnie należy pozostawić przed wejściem. Osoby surowo przestrzegające zasad higieny mogą założyć skarpetki. Biorąc jednak pod uwagę panujący w Indiach klimat, z pewnością będą wyróżniać się z otoczenia.
Pozostałe reguły ubioru na ogół nie są zbyt surowe: kobiety w spódniczkach odsłaniających cokolwiek więcej niż stopy lub z odkrytymi ramionami, czy też mężczyźni w szortach w zasadzie nie napotkają na żadne bariery, podczas gdy przecież do meczetu nie wejdą w tym stroju wcale, a i w kościele chrześcijańskim napotkają karcące spojrzenie.
Wnętrze
świątyni hinduskiej składa się zazwyczaj z trzech części: małego, centralnie położonego i otwartego z jednej strony pomieszczenia, w którym znajduje się posąg czczonego tam bóstwa (odpowiada ono naszemu prezbiterium i tabernakulum). Otacza go dość wąski korytarz w kształcie podkowy, który nasuwa nieodparcie skojarzenie z podobnymi rozwiązaniami w niektórych świątyniach katolickich (na przykład wokół obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej). I wreszcie, największą część stanowi duża przestrzeń przeznaczona dla wyznawców.
Hindusi wierzą, że do poświęconego posągu zstępuje bóstwo, dlatego codzienną formą modlitwy jest rodzaj adoracji i troski niemalże… hotelowej. W ofierze bogom składany jest m.in. pokarm i kwiaty. Czasami posągi przenoszone są na noc do innych pomieszczeń. Za większość z tych czynności odpowiadają miejscowi mnisi.
Jednym z elementów hinduskiej modlitwy i adoracji jest kilkukrotne obchodzenie posągu wspomnianym podkowiastym korytarzem, przez który wyznawcy często muszą przedzierać się wśród zwiedzających. Pamiętajmy o kurtuazyjnym ustąpieniu im drogi i nie wytrącaniu z modlitewnego zapamiętania.
Obrzędem
często kultywowanym jest przywiązywanie przez modlących się do balustrad lub innych zdobień cienkich czerwonych nitek, niejako przypominających bogom o ich sprawach. Po spełnieniu się intencji należy do świątyni powrócić i swoją nitkę rozsupłać. Zadanie to jest jednak nadzwyczaj trudne ze względu na mnogość i podobieństwo innych złożonych wotów.
Akceptacja dla używania aparatu fotograficznego i kamery wideo jest w zasadzie ogromna. Podobnie tolerancja dla innych zachowań ciekawskich turystów zgodna jest z tradycyjną otwartością mieszkańców Indii. Pamiętajmy jednak, że świątynie hinduskie są dla Hindusów miejscami skupienia, a hinduizm religią żywą, o której prawa (w przeciwieństwie np. do starożytnych świątyń egipskich) ma się kto upomnieć.
Jaki to styl
Romański
kościoły niskie i przysadziste, małe półkoliste okna, grube mury, najczęściej budowane z kamienia, rzadziej cegły, układ bazylikowy lub rotundowy
Gotycki
strzelistość, duże ostro zakończone okna, w miarę cienkie mury dzięki zastosowaniu systemu luków przyporowych, najczęściej budowane z cegły, bazylikowy układ kościoła
Renesansowy
proste budowle, stosowane starożytne porządki architektoniczne i motywy dekoracyjne, zaczęto stosować duże kopuły, wprowadzono do nich tynk, znacznie większa ilość zdobień (niż np. w gotyku)
Barokowy
kościoły na planie koła, wieloboku, krzyża greckiego, elipsy, bardzo często przykrywane kopułą, fasady dwukondygnacyjne, półkolisty lub trójkątny tympanon, bogate wnętrza ” ołtarze do sufitu, złocone ambony itp., liczne zdobienia; przepych; liczne malowidła i rzeźby
Klasycystyczny
nawiązanie do antyku, między innymi przez kolumnady
Neogotycki
nawiązuje do gotyku z wykorzystaniem ówczesnych dodatków, np. zegarów na wieżach
Współczesny
???