Czym jest teologia i po co się ją studiuje? Czy jest to nauka tylko dla wybranych – ludzi pragnących poświęcić swoje życie dla Chrystusa?
Sam termin „teologia” pochodzi od greckich słów: teos – bóg i logos – słowo, mowa, nauka, poznanie. Teologia jest więc nauką, traktatem o Bogu, słowem Boga o Bogu.
Oczywiście nie ma jednej, ogólnie przyjętej i obowiązującej definicji teologii. Można wyróżnić dwa typy określeń teologii: przedmiotowe oraz personalistyczne. Definicje przedmiotowe koncentrują się na przedmiocie teologii, czyli na Objawieniu, wierze, prawdach wiary, dogmatach. Natomiast definicje personalistyczne wskazują na Boga, Chrystusa, człowieka jako przedmiot teologii.
Teologia w ujęciu przedmiotowym
Do pierwszej grupy określeń teologii należy definicja sformułowana przez Y. Congar. Zgodnie z nią teologia to „wiedza (nauka), za pomocą której rozum chrześcijanina, wzmocniony i oświecony wiarą, usiłuje pojąć poprzez rozumowanie to, w co wierzy, to znaczy tajemnice objawione wraz z ich konsekwencjami”. A. Zuberbier opisuje wiedzę o Bogu jako „wnikanie przez wierzącego w treść swej wiary podanej w Objawieniu Bożym”. Według św. Anzelma teologia to po prostu wiara szukająca zrozumienia. Co ciekawe, zaprezentowane definicje teologii w ujęciu przedmiotowym wskazują, że jest to nauka, która w sposób naturalny powinna znajdować się w kręgu zainteresowań każdego chrześcijanina poszukującego racjonalnego uzasadnienia swojej wiary.
Teologia w ujęciu personalistycznym
W drugiej grupie określeń teologii akcent jest położony na Boga, Chrystusa, człowieka. Według A. Tanquerey’a teologia to „nauka, która przy pomocy Objawienia i rozumu rozprawia o Bogu i stworzeniach, o ile odnoszą się do Niego”. Podobnie I. Różycki określa teologię jako „naukę o Bogu i stworzeniach w świetle Bożego Objawienia”. Natomiast St. C. Napiórkowski rozszerza pojęcie teologii opisując ją jako „naukę zarówno o Bogu, jak o człowieku z jego środowiskiem w świetle Słowa Bożego danego nam najpełniej w Jezusie Chrystusie”. W tym ujęciu teologia to nauka podejmująca refleksję nad istotą Boga i człowieka, ich wzajemnej relacji i dialogu aktualizującym się w Słowie Bożym.
Typologia teologii
Wyróżnia się trzy główne rodzaje teologii: naturalną, fundamentalną i właściwą. Teologia naturalna, nazywana również teodyceą, traktuje o Bogu w świetle rozumu. Ma ona charakter filozoficzny i jest częścią metafizyki. Natomiast teologia fundamentalna bada i szuka uzasadnienia faktu, że Bóg objawił się w Chrystusie i jest wciąż obecny w Kościele. Próbuje zatem wykazać, że religia chrześcijańska posiada boską genezę. Bliska pojęciowo teologii fundamentalnej jest apologetyka, która korzystając z argumentów historycznych i racjonalnych stara się odeprzeć zarzuty godzące w podstawy chrześcijaństwa. Wreszcie teologia właściwa, zwana po prostu teologią, dzieli się na trzy obszerniejsze dziedziny: historyczną, systematyczną i praktyczną.
Pierwsza z dziedzin teologii – historyczna, nazywana również teologią pozytywną, obejmuje wiedzę z zakresu nauk biblijnych, w szczególności: wstęp ogólny do Pisma Św., wstępy szczegółowe do poszczególnych ksiąg Biblii, egzegeza biblijna (naukowa interpretacja treści Biblii, która przy pomocy analizy filologicznej, historycznej i teologicznej poszukuje sensu Słowa Bożego), teologia biblijna (syntetyczne ujęcie prawd objawionych w Piśmie Św.), patrologia (nauka historyczna o Ojcach Kościoła), patrystyka (wykładnia prawd wiary Ojców Kościoła), historia Kościoła oraz historia dogmatów i teologii.
Teologia systematyczna (doktrynalna), jako kolejna dziedzina właściwej nauki o Bogu obejmuje trzy rodzaje teologii: dogmatyczną, moralną i ascetyczną. Pierwsza z nich ” dogmatyczna ” w sposób rozumowy bada wszystkie główne zagadnienia doktryny chrześcijańskiej. Broni i wyjaśnia dogmaty, czyli zasady teologiczne podane przez Kościół do wierzenia jako niewzruszone prawdy. Wśród jej szczegółowych dziedzin można przykładowo wymienić: angeologię (nauka o bytach duchowych – aniołach), chrystologię (nauka o Jezusie Chrystusie), eklezjologię (nauka o Kościele), eschatologię (nauka o rzeczach ostatecznych i losie pośmiertnym człowieka). Teologia moralna jako drugi rodzaj teologii systematycznej porusza zagadnienia z dziedziny etyki, ścierania się dobra i zła w człowieku. Ostatnia z wymienionych to teologia ascetyczna. Dotyczy ona duchowości, rozwoju życia wewnętrznego.
Ostatnia z obszerniejszych dziedzin teologii właściwej to teologia praktyczna. W jej skład zaliczamy: homiletykę (nauka o układaniu i głoszeniu kazań), katechetykę (teoria katechezy), misjologię (nauka o ewangelizacji misyjnej), „theologia caritatis” (nauka o czynnej miłości bliźniego), liturgikę (nauka o liturgii, czyli ustalonym porządku i sposobie odprawiania nabożeństw i obrzędów religijnych), hodegetykę (nauka o metodach wychowania) oraz prawo kościelne.
Teologia a wiara
Z początkowych rozważań wynikało, że teologia jako poszukiwanie racjonalnego uzasadnienia wiary w rzeczywistości interesuje każdego prawdziwego chrześcijanina. Każdy wierzący nie jeden raz stawia sobie fundamentalne pytania w co wierzy, po co i jaki to ma sens. Na każdym etapie dojrzewania nasza wiara zmienia się, tak jak i sposób postrzegania świata. I jeśli rzeczywiście zastanawiamy się nad istnieniem Boga i sposobami Jego obecności w naszym życiu, prawdopodobnie zagłębiamy się w zagadnienia wiary studiując różne opracowania, dokumenty Kościoła, wypowiedzi hierarchów. W ten sposób, może nie do końca świadomie, uprawiamy swoją teologię wzbijając się na skrzydłach wiary i rozumu w stronę naszego Stwórcy.
Obecnie kremacja jako forma pochówku zyskuje na popularności. Trend ten ma to kilka przyczyn. Kremacja…
Kremacja jest coraz częściej praktykowanym sposobem pochówku, obok tradycyjnego pogrzebu. Spopielenie może nastąpić wyłącznie po…
Coraz większa świadomość na temat tego, jak działa nasze środowisko i czego potrzebuje, pozwala na…
Kiedy stajemy przed koniecznością pochówku naszych bliskich lub rozważając swój własny pochówek w przyszłości, niejednokrotnie…
Od czego zacząć planowanie ślubu? Planowanie ślubu warto zacząć od wyznaczenia daty oraz budżetu. Kwotę,…
Rozmawiamy ze św. Bernardem z Clairvaux, opatem cysterskiego klasztoru w Clairvaux, wpływowym teologiem XII wieku…