Zabytkowy Cmentarz Jeżycki

Dobro kultury
W 100-letnią rocznicę założenia Cmentarza Jeżyckiego (1905 – 2005), przygotowując uroczystości związane z jej obchodami, odczuliśmy potrzebę głębokiej refleksji nad wszystkim, co związane jest z naszym przemijaniem, utratą często drogich, bliskich osób; zastanawiamy się, co szczególnie ważnego wnieśli w nasze życie, czym budowali nasze spojrzenie na świat.

Ślady historii na Jeżycach

Myślimy też o tych, którzy w życie całej naszej społeczności potrafili wnieść szczególnie cenne wartości – pamięć o nich i troska o to, by dzieła ich trwały i przynosiły coraz to nowe owoce jest naszą powinnością. Pamięć o wszystkich którzy żyli przed nami, a w wypadku wielkich postaci historii kultywowanie ich dokonań i utrwalanie w świadomości, szczególnie młodych pokoleń, należy do naszych obowiązków. Jednym z elementów służących temu celowi jest troska o cmentarze, o wszystkie ślady historii na nich, o zachowanie i zabezpieczenie ich przed utratą. A więc nie dopuszczanie do dewastacji cmentarzy, do ruiny powodowanej upływającym czasem, do zacierania znaków i wszelkiego rodzaju przekazów znajdujących się na tych obiektach jest powinnością nas wszystkich.

Obiekt zabytkowy

Zabytkowy Cmentarz Jeżycki należy do niezwykle ważnych i cennych obiektów w Poznaniu – ze względu na wartości historyczne, kulturowe i artystyczne otrzymał status obiektu zabytkowego i mocą decyzji wojewódzkiego konserwatora zabytków, wydanej 9 lutego 1984 roku wpisany został do państwowego rejestru zabytków jako dobro kultury. Podstawą takiego uznania było pełne rozpoznanie cmentarza i jego naukowa inwentaryzacja, której efektem są karty ewidencyjne grobów, powstałe w 1983 i 1993 roku. Tak więc wartości historyczne i artystyczne całej struktury parkowo-przestrzennej cmentarza, jak i poszczególnych jej elementów zyskały uznanie i wysoką ocenę merytoryczną.
Status obiektu zabytkowego zapewnił cmentarzowi warunki jego trwałego zachowania, co wobec planów przekształceniowych jakie pojawiły się w latach 60-ych XX w. ( cmentarz, wraz z innymi poznańskimi nekropoliami miał być przeobrażony w obiekt zieleni publicznej ), stało się niezwykle istotnym momentem w jego dziejach. Od tego czasu objęty został ochroną konserwatorską, zapewniającą mu uruchomienie wszelkich środków prawnych dla realizacji zadań z tym związanych. Obowiązujące stały się też regulacje prawne dotyczące decyzji zarządców cmentarza oraz właścicieli grobów, wszelkie bowiem prace na cmentarzu, a szczególnie przy zabytkowych nagrobkach i pomnikach wymagają uzyskania zezwolenia konserwatorskiego.

Ogrom prac Stowarzyszenia Opieki nad cmentarzem

Cmentarz znajduje się w zarządzie powołanej w 1981 roku parafii p.w. Chrystusa Dobrego Pasterza, której proboszcz, ks. Kanonik Zbigniew Sujkowski jest jednocześnie jego głównym administratorem, kierownikiem zaś Tomasz Fiszer, pełniący tą funkcję od 10 lat. Ogrom prac i troska o tak szczególnie ważny dla miasta i Jeżyc obiekt zrodził inicjatywę powołania ciała kolegialnego, które wspierałoby działalność zarządu cmentarza i sprawowałoby w miarę kompetentnie stałą opiekę nad nim. Tak powstało Stowarzyszenie Opieki nad Zabytkowym Cmentarzem Jeżyckim, zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 7 października 2002 roku. Ogromnym wysiłkiem Stowarzyszenia Zarządu odrestaurowany został już, stojący na cmentarzu od 1932 roku Pomnik Wdzięczności wraz z obiegającym go pierścieniem oraz z funduszy miasta wyłożona została kostką granitową nawierzchnia placu wiodącego od bramy cmentarnej do pomnika. Wykonana została też konserwacja cennych nagrobków: sarkofagu Blanche Furuhjelm z okresu międzywojennego i monumentu na grobie Ignacego Mackiewicza z 1912 roku.

Nagrobki zasłużonych – wielu wybitnych

Na cmentarzu spoczywa wielu wybitnych, zasłużonych dla Poznania i Wielkopolski ludzi. Są wśród nich uczestnicy czynów niepodległościowych i męczennicy systemów totalitarnych, oficerowie Wojska Polskiego, księża, siostry elżbietanki, lekarze, naukowcy, inżynierowie, architekci, prawnicy, literaci, artyści.
Dzieje cmentarza w postaci szkicu historycznego i zarysu opisu obiektu zawiera publikacja*, wydana przez Stowarzyszenie Opieki nad Zabytkowym Cmentarzem Jeżyckim dla uczczenia jubileuszu jego 100 – lecia. Do niej odsyłamy wszystkich zainteresowanych losami cmentarza, osobami pochowanymi tutaj oraz postaciami współtworzącymi artystyczny obraz tej cennej nekropolii.

*Zabytkowy Cmentarz Jeżycki 1905 – 2005, pod red. Aleksandry Węckiej, 2005.

Przeczytaj też Sentencje nagrobne Literatura dotycząca Cmentarza Jeżyckiego