Trudno jest znaleźć odpowiedź na to pytania w opracowaniach naukowych. Naukowcy najczęściej odrzucają wiarę w opętanie, gdyż jest to zjawisko wykraczające poza nasze rozumowanie, jest niewytłumaczalne, dlatego według niektórych nie istnieje. Jest natomiast wielu księży, którzy przyznają, że opętanie istnieje, ale może być pomylone z chorobą psychiczną, najczęściej ze schizofrenią, epilepsją lub zespołem Gilles de la Tourett’a (tików ruchowych i głosowych).
Ksiądz Gabriele Amorth, egzorcysta diecezji rzymskiej i przewodniczący Międzynarodowego Stowarzyszenia Egzorcystów w swojej książce pt. „Egzorcyści i psychiatrzy” wyjaśnia jak odróżnić opętanie od choroby psychicznej. W swoim dziele podkreśla on, że ludzi chorych psychicznie jest znacznie więcej niż tych opętanych, zachęca do korzystania z pomocy lekarzy psychiatrów, natomiast udanie się do egzorcysty uważa za wyjątek, który czasami okazuje się niezbędny.
Kiedy można doszukiwać się opętania? Istnieje kilka „podejrzanych” objawów:
-występowanie nietypowych objawów, niepasujących do konkretnej jednostki chorobowej
-występowanie nieprawidłowych reakcji po zastosowanym leczeniu (często odnoszenie odwrotnych skutków niż zamierzone)
-awersja do rzeczy świętych, wrażliwość na wodę święconą (porzucenie modlitwy przez osobę, która zawsze się modliła, osoba opętana odrzuca poświęcone pokarmy i przedmioty nie będąc wcześniej poinformowaną, że jakieś rzeczy zostały pobłogosławione)
-wpadanie w szał, gdy ktoś się modli nad osobą opętaną lub udziela jej błogosławieństwa
-dziwne zjawiska w domu (skrzypienia, kroki, drzwi i okna same się otwierają i zamykają)
-początkowa okoliczność, po której wystąpiły objawy – udział w seansie spirytystycznym, wizyta u wróżbitów, praktykowanie okultyzmu, magii
-poprawne mówienie obcymi językami (często martwymi, takimi jak łacina)
-posiadanie nadludzkiej siły
-znajomość rzeczy ukrytych (wyjawianie grzechów księdza przeprowadzającego egzorcyzmy).
Wymienione wyżej objawy mogą wskazywać, że mamy do czynienia z opętaniem, jednak wystąpienie któregokolwiek z nich nie daje nam 100% pewności, że osoba prezentująca dany symptom jest zniewolona przez złego ducha. Ksiądz Gabriele gdy podejrzewa, że ma do czynienia z opętaniem stosuje egzorcyzm i obserwuje, co dzieje się w jego trakcie, a także krótki czas po nim. Jeśli nie ma reakcji na egzorcyzm, to znaczy, że dolegliwości nie są wynikiem wpływu złego ducha i w takiej sytuacji konieczna jest współpraca księdza egzorcysty z psychiatrą.
Wielu egzorcystów przyznaje, że nawiązują kontakt z psychiatrami, odsyłają do lekarzy niektóre osoby, które zwracają się do nich o pomoc, jeśli uznają, że nie są w stanie takiemu człowiekowi pomóc. Można też spotkać wierzących psychiatrów i psychologów, którzy w przypadkach, gdy leczenie farmakologiczne i psychoterapia nie przynoszą pożądanych efektów nawiązują kontakt z egzorcystą. Niestety mam wrażenie, że stanowią oni mniejszość w środowisku lekarskim, choć ksiądz Gabriele Amorth przyznaje, że współpracuje także z niewierzącymi psychiatrami.
Człowiek składa się z ciała, psychiki oraz ducha, często niedomaganie w jednej sferze pociąga za sobą niekorzystne skutki w kolejnej. Aby człowiek czuł się zdrowym wszystkie sfery jego życia muszą właściwie funkcjonować, dlatego w przypadku niektórych zaburzeń ważna jest współpraca lekarza ogólnego z lekarzem psychiatrą i księdzem.