Jak to jest z postem? Żyjemy w czasach kiedy coraz mniej osób przestrzega jakiegokolwiek postu, a co sprytniejsi powołują się na inne kraje, w których np. post w piątki nie istnieje. Mieszkając w Polsce obowiązują nas przepisy sprecyzowane przez Episkopat Polski. Wyróżnia się trzy rodzaje postów i warto poznać pojęcia jakimi Kościół posługuje się opisując je. Można czasami usłyszeć w czasie mszy, że danego dnia obowiązuje np. post jakościowy, post ilościowy lub ścisły. Czym one są?
Post jakościowy (abstinentia) to wstrzymanie się od spożywania potraw mięsnych.
Post ilościowy (ieiunium) to ograniczenie w częstotliwości lub ilości spożywanego pokarmu, mówi się tutaj zazwyczaj o spożyciu do sytości jednego posiłku w ciągu dnia i dwóch lekkich.
Post ścisły (ieiunium et abstinentia) to połączenie obu rodzajów postów, czyli ograniczamy się w ilości i częstotliwości a przy tym nie spożywamy potraw mięsnych.
Obecnie obowiązuje Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983r. uaktualniony przez Jana Pawła II. Zgodnie z nim:
- W Kościele powszechnym dniami i okresami pokutnymi są poszczególne piątki całego roku i czas wielkiego postu. (Kan. 1250.)
- Wstrzemięźliwość od spożywania mięsa lub innych pokarmów […] należy zachowywać we wszystkie piątki całego roku, chyba że w danym dniu przypada jakaś uroczystość. Natomiast wstrzemięźliwość i post [dop. redakcji – post ścisły] obowiązują w środę popielcową oraz w piątek Męki i Śmierci Pana naszego Jezusa Chrystusa. (Kan. 1251)
- Prawem o wstrzemięźliwości są związane osoby, które ukończyły czternasty rok życia, prawem zaś o poście są związane wszystkie osoby pełnoletnie, aż do rozpoczęcia sześćdziesiątego roku życia. Duszpasterze oraz rodzice winni zatroszczyć się o to, ażeby również ci, którzy z racji młodszego wieku nie związani jeszcze prawem postu i wstrzemięźliwości, byli wprowadzeni w autentyczny duch pokuty. (Kan. 1252)
- Konferencja Episkopatu może dokładniej określić sposób zachowania postu i wstrzemięźliwości, jak również w całości lub części zastąpić post i wstrzemięźliwość innymi formami pokuty, zwłaszcza uczynkami miłości i pobożności.Kan. 1253
A co z Wigilią?
W 2003r. polscy biskupi w liście plenarnym dotyczącym przykazań kościelnych napisali, iż wigilię Bożego Narodzenia nie obowiązuje wstrzemięźliwość od potraw mięsnych. Ze względu jednak na tradycję i ważność tego dnia w Polsce, zachęcają do kultywowania tego zwyczaju. Oficjalnie jednak nie zachowując postu tego dnia, nie ma się grzechu.
Dyspensa
W Kościele dyspensę można uzyskać nie tylko od postu w piątki, ale również dyspensuje się osoby różnych wyznań chcące zawrzeć ślub kościelny, dyspensa może dotyczyć tez zwolnienia z powstrzymania się od pracy w dni święte i wiele innych przypadków.
Kodeks Prawa Kanonicznego opisuje dyspensę w ten sposób:
Dyspensa, czyli rozluźnienie prawa czysto kościelnego w poszczególnym wypadku, może zostać udzielona przez tych, którzy posiadają władzę wykonawczą w granicach ich kompetencji. (Kan. 85)
Najczęściej jednak udzielaną dyspensą jest właśnie ta dotycząca powstrzymania się od zabaw i spożywania mięsa w piątek ze względu na pokutny charakter tego dnia.
Zazwyczaj udzielana przez proboszcza dyspensa zostaje zamieniona na inną formę pokuty: modlitwę, jałmużnę, złożenie ofiary na dany cel, zrobienie dobrego uczynku lub inne wskazane przez ordynariusza parafii.
Wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych nie obowiązuje w te piątki, w które wypada uroczystość, a więc Boże Narodzenie, Objawienie Pańskie, Najświętszego Serca Jezusowego czy Wszystkich Świętych oraz w oktawie Wielkanocy.
Można spotkać się z udzieleniem dyspensy pod warunkiem zmówienia modlitwy – np. w intencjach wskazanych na dany dzień przez Ojca Świętego. Dzieje się tak choćby w dniu organizowania stypy, czy też innych wypadających w piątki uroczystości.