Słuch jest jednym z pięciu zmysłów, którym posługujemy się poznając otaczający nas świat.
Narządem odpowiedzialnym za odbiór dźwięków jest tzw. narząd przedsionkowo-ślimakowy, bardziej znany jako ucho. Dzieli się ono na ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne. Ucho zewnętrzne składa się z małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego. W skład ucha środkowego wchodzi błona bębenkowa oraz jama bębenkowa zawierająca kosteczki słuchowe i ich mięśnie. Ucho wewnętrzne, będące jednocześnie narządem słuchu jak i równowagi, jest najbardziej skomplikowaną strukturą narządu słuchu, jego właściwą częścią jest błędnik błoniasty dzielący się na woreczek, łagiewkę, przewody półkoliste, przewód ślimakowy oraz przewód i worek śródchłonki. Błędnik błoniasty znajduje się w kości skroniowej, a struktury kostne, które go otaczają nazywane są błędnikiem błoniastym.
Fale dźwiękowe przechodzą przez małżowinę uszną i przewód słuchowy zewnętrzny i uderzają w błonę bębenkową. Drgania błony bębenkowej przenoszą się przez łańcuch kosteczek słuchowych na przychłonkę ucha środkowego. Receptorami odbierającymi drgania przychłonki są komórki rzęsate, które zamieniają energię drgań na impulsy nerwowe, które są przekazywane przez odpowiednie nerwy do kory mózgowej, gdzie są interpretowane.
Ucho jest narządem bardzo wrażliwym na czynniki środowiskowe, łatwo ulega uszkodzeniu. Ubytek słuchu określany jako głuchota, to pogorszenie słuchu o 30 dB przynajmniej w 3 częstotliwościach towarzyszących, szczególnie w częstotliwościach obejmujących mowę (0,5-2,5 kHz).
Niedosłuch dzieli się najczęściej ze względu na lokalizację uszkodzenia na:
-niedosłuch przewodzeniowy (patologia dotyczy ucha zewnętrznego lub środkowego – zapalenie małżowiny usznej, rozerwanie błony bębenkowej i łańcucha kosteczek, ciało obce, niedrożność trąbki słuchowej lub zapalenie ucha środkowego);
-niedosłuch odbiorczy (uszkodzenie dotyczy ślimaka, nerwu ślimakowego, pnia mózgu lub kory mózgowej);
-niedosłuch mieszany (komponenty niedosłuchu typu przewodzeniowego i typu odbiorczego).
Niedosłuch może być wrodzony lub nabyty. Bardzo ważne jest szybkie wykrycie upośledzenia słuchu u nowo narodzonego dziecka, gdyż konsekwencje istnienia wady od narodzin są o wiele poważniejsze od uszkodzenia powstałego na dalszym etapie życia. Człowiek, który kiedyś słyszał, miał szansę nauczyć się prawidłowo mówić, natomiast dziecko, które nigdy nie słyszało może stać się głuchonieme, jeśli nie „naprawi się” defektu w odpowiednim czasie. Obecnie w Polsce prowadzone są badanie przesiewowe noworodków w kierunku niedosłuchu. Rozpoznanie lub potwierdzenie niedosłuchu skutkuje skierowaniem dziecka do specjalistycznego ośrodka audiologicznego zapewniającego leczenie, zaaparatowanie i rehabilatację. Leczenie niedosłuchu wrodzonego polega przede wszystkim na wszczepieniu tzw. implantu ślimakowego, który ma zastępować niewłaściwie działający receptor fal dźwiękowych i zamieniać je na impulsy nerwowe.
Osobnym zagadnieniem jest tzw. starcze uszkodzenie słuchu. Fizjologiczne starzenie się słuchu rozpoczyna się ok. 30-40 r.ż. Początkowo uszkodzenie dotyczy dźwięków o wysokiej częstotliwości, co powoduje złe rozumienie mowy, zwłaszcza w miernie głośnym otoczeniu (kilkuosobowe spotkania towarzyskie). Uszkodzenie słuchu w miarę upływu czasu nasila się i zmusza pacjenta do używania protez (aparatów poprawiających słyszenie). Istotną rolę odgrywa ochrona słuchu przed nadmiernym hałasem.
W Nowym Testamencie, fakt uzdrowienia głuchoniemego został zanotowany tylko przez ewangelistę Marka. Jezus wziął chorego na bok i posłużył się znakami dla niego zrozumiałymi – włożył palce do uszu i śliną dotknął języka – tych znaków Jezus wcześniej nie używał, ale tylko dzięki nim mógł pobudzić uzdrawianego do żywej wiary.
Bibliografia:
1.A. Bochenek, M. Reiter, Anatomia człowieka, t. V, PZWL, Warszawa 1989
2.A. Dobrzańska, J. Ryżko, Pediatria. Podręcznik do Państwowego Egzaminu Lekarskiego i egzaminu specjalizacyjnego, Urban & Partner, Wrocław 2009
3.K. Kubicka, W. Kawalec, Pediatria, PZWL, Warszawa 2006
4.J.B. Latkowski, W. Lukas, Medycyna rodzinna. Repetytorium, PZWL Warszawa 2008
5.P. Dąbrowski, W. Szyfter, Ostre zapalenie ucha środkowego – diagnostyka, profilaktyka i leczenie, Przewodnik Lekarza 2004; 12