Szaty liturgiczne

Beata Walkowiak

By podkreślić piękno

„W Kościele, który jest Ciałem Chrystusa, nie wszyscy członkowie spełniają jednakowe czynności. Ta różność funkcji w sprawowaniu kultu ukazuje się zewnętrznie przez różność szat liturgicznych. Dlatego te szaty powinny być znakiem funkcji właściwej każdemu z posługujących. Poza tym szaty liturgiczne powinny podkreślać piękno czynności liturgicznych” OWMR w nr 297

Humerał swój rodowód wywodzi od chusty jaką nosili arystokraci w starożytności na ramionach i szyi. Pochodzi od łacińskiego słowa humeri – ramiona. W skład szat liturgicznych został wliczony dopiero w IX wieku we Frakonii. Według Ogólnego Wprowadzenia do Mszału Rzymskiego humerał zakłada się w wypadku gdy alba nie zasłania dokładnie zwykłego stroju. Dzisiaj jest to niewielka chustka z lnu lub z innej tkaniny, która odpowiada świętości i powadze liturgii. Zgodnie z tradycją humerał miał symbolizować chustkę, którą zawiązano Jezusowi na oczach, gdy z Niego drwiono. Dawniej w słowach modlitwy odmawianej przy jego wkładaniu był to „hełm zbawienia”. Kapłan wkładał go najpierw na głowę, a potem owijał nim szyję. Hełm zbawienia miał strzec czystości myśli kapłana podczas liturgii i w życiu codziennym, oraz przed złymi słowami wydobywanymi z gardła owiniętym humerałem.

Alba jest to długa, sięgająca kostek, biała szata z długimi rękawami. Jest wspólna szatą liturgiczną dla księży i ministrantów. Występuje we wszystkich obrządkach i wywodzi się ze starożytnej tuniki noszonej zarówno przez mężczyzn i kobiety. Zakłada się ją pod wszystkie pozostałe szaty liturgiczne. Łacińskie słowo album oznacza biały, skąd właśnie jej nazwa. Symbolizuje czystość duszy będącej w stanie łaski uświęcającej odkupioną przez krew Baranka, której nagrodą będzie życie wieczne w Niebie. W średniowieczu uważano również, że alba symbolizuje białą szatę, w którą Herod dla pośmiewiska kazał ubrać Jezusa.

Komża to krótka alba o szerokich rękawach. Do IX wieku była używana w chórze podczas liturgii godzin, a od wieku XIV zakładano ją do wszystkich innych czynności liturgicznych, do których alba nie była koniecznie potrzebna. Również ona symbolizuje czystość duszy.

Cingulum jest sznurem z frędzlami na obu końcach, którym przepasa się albę gdy ta jest za szeroka i za długa. Pasek ma oznaczać wstrzemięźliwość i panowanie nad pożądaniem cielesnym. Jest też znakiem pracy w służbie Bogu. Dawniej widziano w nim ręcznik, którym był przepasany Chrystus gdy obmywał swoim uczniom nogi oraz sznury, którymi przywiązano Jezusa do słupa przed biczowaniem.

Stuła lub orarium (łac. ors, oris – usta) Początkowo była szarfą, którą ocierano usta. Wywodzi się z insygniów starożytnych urzędników państwowych i oznaczała ich urząd i godność. Jest to długa, szeroka, o lekko rozszerzonych końcach wstęga uszyta z tej samej tkaniny co ornat. W liturgii również symbolizuje władzę i godność kapłana. Biskup i kapłan noszą stułę zawieszoną na szyi i zwisającą swobodnie z przodu. Natomiast diakon przewiesza ją ukośnie przez ciało- z lewego ramienia do prawego boku i spina.

Ornat z łacińskiego ornatu – ozdobny, bierze swój początek od noszonej przez rzymian szaty zwanej paenulą. Była ona rodzajem płaszcza bez rękawów z otworem na głowę. Ornat używa się przy wszystkich czynnościach liturgicznych związanych bezpośrednio z Mszą świętą. Dla wygody rąk od XIII wieku zaczęto obcinać go z boków, aż do XVII wieku, w którym pozostał w takiej formie jaką znamy dzisiaj. Stopniowo ornat był też przyozdabiany w coraz bogatsze hafty. Na plecach zwykle haftowany był znak krzyża – symbol męczeńskiej śmierci Jezusa, ofiary za nas oraz ciężaru bożej służby (dosłownie- hafty były bardzo często wykonywane złotymi nićmi, co podnosiło ciężar ornatu do kilku kilogramów).Jako, że ornat ubiera się na wszystkie szaty w obrzędach świeceń kapłańskich zawsze uchodził za symbol miłości pokrywającej grzechy. Barwa ornatu, który zakłada kapłan zależy od okresu roku liturgicznego lub wspomnienia dnia. Kolor biały jest używany w Boże Narodzenie i okres bożonarodzeniowy, w czasie Uroczystości Zmartwychwstania i okresie wielkanocnym, w czasie świąt ku czci Chrystusa oraz świętych, którzy nie byli męczennikami. Kolor czerwony – w Niedzielę Palmową, Wielki Piątek, uroczystość Zesłania Ducha Świętego, w święta ku czci męczennikom. Kolor Fioletowy- w Adwencie, Wielkim Poście. Kolor Zielony- w niedziele zwykłe i w dni powszednie okresu zwykłego. Kolor Różowy- w trzecią niedziele Adwentu i czwartą niedzielę Wielkiego Postu. Kolory fioletowy i czarny używa się również w niektórych parafiach w czasie mszy pogrzebowych, kolor czarny też podczas pogrzebów.

Dalmatyka pierwotnie była strojem świeckim. Nazwę zawdzięcza swojej ojczyźnie Dalmacji, w dzisiejszej Chorwacji. Od IV wieku nosili ja diakoni rzymscy i papież. Strojem liturgicznym diakona stała się w IXw. Była to długa i szeroka szata, nie przepasana z krótkimi i szerokimi rękawami. Z biegiem czasu skrócono ją i przecięto podobnie jak ornat. Zawsze była w kolorze białym z pionowymi, czerwonymi pasami od ramion do dołu z tyłu i przodu. Od XIII wieku jej kolor był dopasowywany do koloru ornatu. Dalmatyka jest znakiem urzędu diakona, który zawsze cieszył się w Kościele wielkim szacunkiem. Szata oznacza zaszczyt i honor diakona, usługującego Chrystusowi. Dzisiaj podczas niektórych szczególnych uroczystości np. w Boże Narodzenie biskup może nałożyć pod ornat dalmatykę.

Kapa (łac. pluwialne) nie jest typową szatą liturgicznym jak pozostałe, ponieważ była strojem królów i książąt. Nie ma też szczególnej symboliki. Do szat liturgicznych została włączona w XI wieku.

Manipularz w liturgii został przejęty ze zwyczajów świeckich. Kiedyś dawano nim znak do rozpoczęcia jakiejś uroczystości. Pierwszy wprowadził go papież Sylwester. Pierwotnie była to chusteczka, którą ocierano pot z czoła, ale utraciła swoją funkcję z powodu zbyt bogatych zdobień. Później był noszony przez kapłana podczas mszy jako element ozdobny na lewym ramieniu. Symbolizował więzy jakimi spętany był Jezus podczas męki. Przestano go używać od 1968 roku, ponieważ był tylko ozdobą i nie pełnił żadnej funkcji często przeszkadzając w prowadzeniu liturgii.

14 lat temu

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *