Rośliny i zwierzęta przystosowały się do ekstremalnych warunków życia na pustyni
Pustynia kojarzy nam się przede wszystkim z rozległymi piaszczystymi obszarami. Pewnie wielu myśli, że w takim miejscu nie może istnieć życie. A jednak. Mimo wysokich temperatur i małych opadów, rośliny i zwierzęta potrafią tutaj żyć.
Jak powstają pustynie?
Podstawowa przyczyna powstawania pustyń to warunki klimatyczne. Wysoka suchość klimatu jest rezultatem wytworzenia się pasa wysokiego ciśnienia w strefie około 30 stopni szerokości geograficznej. Układy niżowe pojawiają się jedynie sporadycznie, więc niezwykle rzadko pada deszcz. Najlepszym przykładem tak powstałej pustyni jest chyba najsłynniejsza Sahara. Niektóre pustynie powstają na skutek działania zimnych prądów oceanicznych. Schładzają one zaległe nad kontynentami powietrze, co nie pozwala na intensywną kondensację pary wodnej, która ” w rezultacie ” nie może się skroplić. Jako przykłady podam choćby Atacamę i Kalahari. Jak już wspomniałem, opady na pustyni to prawdziwa rzadkość, ale mimo to pod tym względem rozróżniamy podział na krótką porę wilgotną i znacznie dłuższą porę suchą.
Ekstremalnie
Na pustyniach w czasie dnia temperatura dochodzi do 50-55 stopni Celsjusza (rekord ciepła to 57,8 stopnia Celsjusza), natomiast w nocy potrafi spaść nawet poniżej zera. Amplitudy są zatem bardzo wysokie. Średnia temperatur natomiast oscyluje w granicy 30 stopni. Dlatego też rośliny musiały przystosować się do tak ekstremalnych warunków. Rośliny nie mogły schować się przed słońcem, są na nie skazane, zwłaszcza podczas suszy. Typowymi roślinami są kaktusy, trawy i kolczaste krzewy, które zapuszczają głęboko swoje korzenie w poszukiwaniu wody. W ten sposób sięgają aż do zasobów wody podziemnej na znacznych głębokościach. Dostarczają one pożywienia zwierzętom. Kaktusy posiadają cienkie igły, by zmniejszyć obszar parowania i w ten sposób zaoszczędzić cenną wodę, którą również potrafią magazynować za pomocą grubych mięsistych łodyg, gdzie zbiera się wilgoć. Za pomocą igieł odstraszają również roślinożerców. Największe okazy sięgają 17 metrów. Roślinność ta nie zajmuje nawet więcej niż 10% powierzchni pustyni. Inne rośliny przeczekują okres suszy w postaci nasion, by tylko pod wpływem wilgoci wykiełkować i rozwijać się.
Sposoby na przetrwanie
W tych gorących rejonach żyją także liczne zwierzęta. Niektóre z nich, by uniknąć gorąca i upału, chowają się pod powierzchnią ziemi. Na powierzchnię wychodzą zwykle po to, żeby zdobyć pożywienie, co zwykle czynią, gdy temperatura już nieco spadnie. Poza tym należy pamiętać, że pod ziemią panuje niższa temperatura, a dodatkowo w wyniku oddychania zwierząt w norze wilgotność powietrza znacznie się zwiększa, co również ma dla nich olbrzymie znaczenie. Mniejsze zwierzęta korzystają także z rozmiarów swojego ciała ” nie muszą one tracić wody na ochładzanie swojego organizmu, np. pocenie się. Zwierzęta, podobnie jak rośliny, przystosowały się do wysokiej temperatury panującej w otoczeniu. Przykładowo wiele z żyjących roślinożerców czerpie wodę tylko z zjadanych wcześniej roślin. Inne zwierzęta, takie jak na przykład pustynny szczuroskoczek, żywiący się bezkręgowcami, podobnie jak roślinożercy czerpie wodę z pokarmu. Często spotykanym na pustyni zwierzęciem jest ryś pustynny, który stanowi koniec łańcucha pokarmowego i żywi się większymi roślinożercami.
Inaczej sytuacja przedstawia się w oazach. Tu roślinność jest bujniejsza, można spotkać palmy daktylowe czy tamaryszki. Oazy występują w takich miejscach, gdzie woda z rzek przenika do gruntu (są to oazy nadrzeczne) lub w miejscach, gdzie zwierciadło wody gruntowej znajduje się na takiej głębokości, że mogą dosięgnąć go korzenie roślin. Oazy są ważne dla koczowniczych ludów takich, jak Beduini i Tauregowie, a także stanowią ważne punkty w szlakach karawan.