Wschodzące miasto

Tereny Podlasia niemal do końca XIV w. pozostawały białą plamą na historycznej mapie Europy, o którą nieustanny spór toczyli Polacy, Litwini i Krzyżacy. Trudno też wskazać miasto, które mogłoby uchodzić za historyczną stolicę regionu – można wymienić m.in. Drohiczyn albo Tykocin. Jedno jest pewne – w połowie XVIII w. niekwestionowany centrum Podlasia stał się Białystok.

Pierwsze wzmianki o Bielszczanym Stoku – wsi, z której wyrosła obecna metropolia, pochodzą z 1426 r. Przez wieki wieś powoli się rozwijała i ok. 1692 r. zyskała nawet prawa miejskie (chociaż jak wiele ówczesnych miasteczek wciąż przypominała bardziej wyrośniętą wieś niż ośrodek miejski). Prawdziwy rozkwit Białystok zawdzięcza żyjącemu w XVIII w. hetmanowi Janowi Klemensowi Branickiemu. To on przebudował i otoczył ogrodem pałac (do dziś chlubę stolicy Podlasia), wybudował pocztę, ratusz, szpital, arsenał i szkołę akuszerstwa (położnictwa).

Rozwój miasta zatrzymał się wraz z rozbiorami – początkowo miasto przypadło Prusakom, którzy nie mieli w planach takich inwestycji jak hetman. Sytuacji nie poprawiło również przejście pod władzę carską. Rozwój, chociaż mozolny, był związany z postępującą rewolucją przemysłową. Niestety działania związane z ofensywą sowiecką w 1944 r. spowodowały ogromne straty w zabudowaniach Białegostoku – na tyle znaczne, że po wojnie większość ulic wyznaczano na nowo (utworzono również „starówkę”, którą „ozdobiono” socrealistycznymi budynkami).

Odwiedzając stolicę Podlasia nie znajdziemy wielu zabytków klasy światowej, jednak te, które się w tym mieście znajdują na pewno warte są zobaczenia. Należą do nich. m.in.. barokowa bazylika Wniebowzięcia NMP. Ta ciekawa konstrukcja składa się de facto z dwóch kościołów – starego (datowanego na początek XVII w., w którym można odnaleźć grobowce rodzinne Gryfitów – Branickich) i nowego – neogotyckiego, z początku wieku XX.

Idąc od katedry w stronę zachodnią trafiamy na Rynek Kościuszki. To właściwie najważniejsza cześć miasta – w jego pobliżu znajduje się Pałac Branickich (opisywany w osobnym artykule), ogrody pałacowe, Planty oraz ratusz. Najefektowniej wygląda zachodnia pierzeja rynku – nawet mimo tego, że znajdujące się tam kamienice wybudowano dopiero po 1945 roku.

W południowo – wschodniej części miasta – w dzielnicy Dojlidy znajdują się jeszcze dwa warte uwagi pałace – Hasbacha i Rüdigerów. Oba pochodzą z drugiej połowy XIX w. i stanowią świadectwo rozkwitu przemysłu włókienniczego.

Jak podaje oficjalna strona internetowa miasta – na liście zabytków w Białymstoku znajduje się 258 obiektów (kościołów, cerkwi, pałaców, willi i kamienic), więc amatorom zwiedzania nie zabraknie zajęć na kilka dni, a „zwykłym” turystom wystarczy kilka godzin.