Światowe potęgi

Karol Maćkowiak

Niewiarygodne podboje

Na przestrzeni wieków istniało wiele światowych potęg. Wszystkie kończyły podobnie – upadkiem.


Macedonia
Jednym z największych mocarstw starożytnego świata była Macedonia. W IV w. p. n. e. państewka greckie zostały siłą zjednoczone. Dostały się pod panowanie Macedonii. Filip II udoskonalił armię w takim stopniu, iż nie miała sobie równej w całej Grecji. Wyposażył falangę w kilkumetrowe włócznie, które umożliwiały jednoczesną walkę żołnierzom z kilku pierwszych szeregów. W 336 r. p. n. e. tron objął syn Filipa II, dwudziestoletni Aleksander, nazwany później Wielkim. Po ostatecznym pokonaniu Persji został okrzyknięty „królem Azji”.
Jego podboje były niewiarygodne. Rozgromił Egipt, a tamtejsi kapłani ogłosili go bogiem. Jednak jemu ciągle było mało. W 330 r. p. n. e. ruszył jeszcze dalej na wschód, dotarł do rzeki Indus. Planował iść aż do „krańców ziemi”, ale zbuntowali się jego żołnierze. W drodze powrotnej zginęło ich prawie 10 tysięcy – z wycieńczenia lub w potyczkach z miejscowymi plemionami.
Sam utrudzony ciągłymi walkami nie był już tak odporny jak kiedyś. W 323 r. p. n. e. zapadł nagle na gorączkę i zmarł, mając tylko 32 lata. Po jego śmierci przez prawie 50 lat toczyły się walki o zdobyte tereny. W końcu rozpadło się na 3 części: pierwszą – Macedonię z Grecją, drugą – północną Syrię, Azję Mniejszą i Mezopotamię i trzecią – Egipt. We wszystkich rządzili dowódcy macedońscy, później ich synowie. Upadku trzeba upatrywać się przede wszystkim w śmierci władcy, ale może i Aleksander był zbyt ambitny i chciał zyskać za dużo?

Cesarstwo Rzymskie
Kolejnym wielkim imperium było Cesarstwo Rzymskie. Nową formę rządów wprowadził wybitny wódz Juliusz Cezar, który władzę przejął siłą. Rozpętał wojnę domową i w ten sposób obalił republikę. Rzymianie podporządkowali sobie tereny całego basenu Morza Śródziemnego, północną Afrykę, Hiszpanię, Egipt, Galię, obszary aż do Renu, Azję Mniejszą i prawie całą Brytanię. Granice liczyły około 15 tysięcy kilometrów długości. By je dobrze obronić trzeba było posiadać ogromną armię, a zatem wielkie pieniądze.
Jednak w III wieku po Chrystusie rozpoczął się kryzys. Państwo nie prowadziło już działań zaborczych, a armia musiała się rozrastać. By ją utrzymać cesarze zwiększali podatki i osłabiali jakość monety. Podupadł autorytet władców, często mordowanych. A tymczasem granicom zagrażali nie tylko Germanie, ale i odrodzone państwo perskie. W tej sytuacji imperium zostało w 395 r. podzielone na wschodnie i zachodnie z osobnymi cesarzami na czele każdego.
W połowie III wieku napór plemion germańskich przybrał na sile. Przyczyną było prawdopodobnie ochłodzenie klimatu – poszukiwanie żyźniejszych ziem spowodowało zmasowane ataki. Plemiona liczyły tylko 10 – 15 tysięcy ludzi, czasem 30 tysięcy, a mimo to Rzymianie nie potrafili sobie z nimi poradzić. W IV wieku susza w Mongolii spowodowała przemieszczenie się Hunów na zachód. Plemię Wizygotów dopełniło dzieła zniszczenia, zdobywając w 410 roku Rzym i plądrując go przez 3 dni. Utrata wielu żyznych gleb osłabiła zasoby żywności Rzymian. W 476 r. insygnia cesarskie odesłano do Konstantynopola. Kompromitacji dopełnił wódz germański Odoaker.

Cesarstwo Bizantyjskie
Na wschodzie trwało Cesarstwo Bizantyjskie. Odrodziło się prawo rzymskie, udało się zdobyć m. in. wschodnią Bułgarię, Syrię i Palestynę. Apogeum potęgi Bizancjum przypada na okres panowania cesarza Bazylego II Bułgarobójcy (976-1025). Jego siostra Anna wyszła za mąż za wielkiego księcia kijowskiego Włodzimierza Wielkiego, który przyjął chrzest, co sprawił iż prawosławie rozprzestrzeniło się na Rusi. W 1014 r. Bazyli II wygrał bitwę w wąwozie Strumy, zdobył władzę nad zachodnią Bułgarią. Po śmierci wielkiego władcy cesarstwo chyli się ku upadkowi na skutek wewnętrznych podziałów. W 1204 r. IV krucjata zdobywa Konstantynopol, zostaje utworzone nowe Cesarstwo Łacińskie, które udaje się odzyskać Grekom. Nie na długo, bo w 1453 r. Turcy Osmańscy zdobywają Konstantynopol, co oznacza koniec Cesarstwa.


Francja
W 1804 r. Francja stała się cesarstwem, a Napoleon cesarzem Francuzów. Był genialnym strategiem, za jego panowania Francja znów stała się wielka. Pokonał Austrię, Rosję, a także wojska połączonych sił obu krajów. Jednakże wyprawa na Moskwę okazała się wielką klęską, żołnierze byli nieprzyzwyczajeni do ostrych mrozów, w czasie odwrotu z Moskwy tylko Polacy ratowali honor Napoleona. Wojskom Napoleona brakowało pożywienia, były źle przygotowane. Ludność miała dość wojen, w których zginęło około 1 miliona Francuzów.

Niemcy
Po I wojnie światowej Niemcy zostały upokorzone: odebrano im kolonie i Śląsk, region o wielkim znaczeniu gospodarczym, nałożono wysokie kontrybucje. Jednak udało się odbudować gospodarkę. Znaczna część społeczeństwa niemieckiego pracowała w przemyśle zbrojeniowym i przy rozbudowie autostrad, Hitler ograniczył bezrobocie. Jednakże Niemcy w czasie II wojny światowej poniosły klęskę militarną, mimo przewagi zbrojeniowej nad wieloma wrogami. Powojenne traktaty zakładały redukcję granic, podział na 4 strefy okupacyjne: amerykańską, brytyjską, francuską i radziecką. Później utworzono NRD i RFN. RFN przy pomocy USA stało się silnym gospodarczo państwem, a w NRD reformy przebiegały wolniej w myśl komunistycznych założeń.


Rosja
Po 1917 r. Rosja weszła na tor rewolucji gospodarczej, która miała prowadzić do szybkiej modernizacji i podniesienia poziomu cywilizacyjnego w celu uzyskania przewagi nad pozostałymi krajami. Dla wielu europejskich ekonomistów Rosja jest idealnym przykładem drastycznego załamania gospodarki europejskiej na skutek kryzysu lat 30. Rosja, później także ZSRR, była postrzegana jako „kolos na glinianych nogach”. Kraj z niesłychanie silną armią, najliczebniejszą w Europie, a z drugiej strony prymitywny gospodarczo, zacofany pod względem rolnictwa. Utworzenie kołchozów spowodowało, że praca była mniej wydajna. Wkrótce zapanował wielki głód. ZSRR przyporządkował sobie znaczną część Europy Wschodniej i Środkowej.
Złe traktowanie podporządkowanych sobie narodów, słabość gospodarcza, centralne planowanie, zakładanie kołchozów, te czynniki sprawiały, że ZSRR był coraz słabszy. W grudniu 1991 r. po ustąpieniu Gorbaczowa ZSRR przestał istnieć.

USA
W czasie wojny to USA udzielało wielu pożyczek europejskim „potęgom” (warto wspomnieć o słynnym planie Marshalla). W okresie powojennym rywalizowało o wpływy na świecie z ZSRR (tzw. zimna wojna). Stany Zjednoczone to przede wszystkim potęga gospodarcza, także i dziś, dlatego ten akapit powinien zakończyć się trzema kropkami.
Na przestrzeni wieków istniało wiele światowych potęg. Wszystkie kończyły podobnie – upadkiem.

7 lat temu

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *