Słowo ekologia pochodzi z języka greckiego (oikos + logos, czyli dom + słowo, wiedza, nauka). Jest to „nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami, a ich środowiskiem”. Problemami ekologicznymi możemy nazwać negatywne konsekwencje działalności człowieka na Ziemi. Oto kilka z nich.
Efekt cieplarniany
Jest to zjawisko podwyższenia temperatury powierzchni Ziemi będące skutkiem zatrzymywania energii słonecznej przez gazy cieplarniane. Część promieniowania słonecznego jest przepuszczana przez atmosferę ziemską i pochłaniana przez powierzchnię Ziemi (co powoduje jej ogrzanie), następnie Ziemia emituje promieniowanie podczerwone, częściowo pochłaniane przez atmosferę (woda, dwutlenek węgla, gazy cieplarniane), która z kolei oddaje je z powrotem na Ziemię w postaci promieniowania zwrotnego. Skutkiem tych procesów jest różnica w ilości przyjmowanej i wydalanej energii z Ziemi. Dotychczas główną rolę w pochłanianiu ciepła pełniła para wodna, jednak od pewnego czasu wzrasta – skutkiem działalności człowieka – ilość gazów cieplarnianych, zwłaszcza dwutlenku węgla. Jest on uwalniany głównie wraz z działalnością przemysłową i zmniejszaniem powierzchni lasów. Inne gazy cieplarniane to freony (stosowane w chłodnictwie; powodują rozkład ozonu na tlen), metan, ozon. Skutki? Wzrost średniej temperatury na Ziemi w wielu miejscach, topnienie lodowców, a w przyszłości klęski żywiołowe mogące wyniknąć ze zmiany stref klimatycznych. Jakiekolwiek próby rozwiązania tego problemu muszą być podejmowane przez całą ludzkość; może to być np. oszczędzanie energii.
Dziura ozonowa
Jest to zmniejszenie koncentracji ozonu w ozonosferze nad Antarktydą, czyli efekt działalności freonów, halonów i tlenków azotu. W wyniku skomplikowanych cyrkulacji zanieczyszczone powietrze przenosi się nad Antarktydę i niszczy tam warstwę ozonową. Ozonosfera pochłania bardzo szkodliwe dla wszystkich żywych organizmów promieniowanie ultrafioletowe (UV). Zanikanie ozonu powoduje przedostawanie się większej ilości szkodliwego promieniowania na Ziemię. Powoduje ono wymieranie wrażliwych ryb, wielu gatunków roślin, osłabia system immunologiczny u człowieka i powoduje choroby oczu. W ciągu ostatnich dwóch-trzech dekad zaczęto ograniczać emisję freonów i wstrzymywać rozszerzanie się dziury ozonowej; jest to proces żmudny i powolny.
Kłopoty z wodą
Po pierwsze zanieczyszczenia wód. Nazywamy tak wody zawierające substancje chemiczne lub mikroorganizmy nie będące ich naturalnymi składnikami bądź występujące w nadmiernej ilości. Możemy je podzielić ze względu na pochodzenie na naturalne (rozwój i obumieranie wodnych organizmów roślinnych i zwierzęcych oraz wypłukiwanie pewnych substancji ze skał i gleb) i antropogeniczne spowodowane rozwojem przemysłu, rolnictwa, transportu wodnego. Zanieczyszczenie wód wpływa na jej jakość i przydatność do spożycia, może powodować zatrucia pokarmowe, wymieranie ryb. Związana jest z tym eutrofizacja, czyli wzbogacenie wód pierwiastkami biogennymi, czego skutkiem jest powstawanie obszarów wód beztlenowych, a potem ich zamulenie. Oczyszczanie ścieków jest obecnie najskuteczniejszą metodą chroniącą wody powierzchniowe. W celu utrzymania czystości wód podziemnych należy m.in. właściwie lokalizować miejsca wysypisk.
Po drugie kwaśne deszcze, czyli opady atmosferyczne zawierające w kroplach wody zaabsorbowane gazy (dwutlenek siarki, tlenki azotu, inne bezwodniki kwasowe oraz produkty ich reakcji w atmosferze). Powstają one głównie na obszarach, na których atmosfera jest szczególnie narażona na ich występowanie (wulkany, obszary przemysłowe). Są one przyczyną chorób układu oddechowego oraz przyspieszają korozję i niszczenie zabytków. Zapobieganie kwaśnym deszczom polega na budowaniu instalacji wyłapujących tlenki siarki i azotu ze spalin ograniczaniu spalania paliw zawierających siarkę i jej związki.
Po trzecie jest to topnienie lodowców i lądolodów na biegunach kuli ziemskiej, spowodowane powstawaniem dziury ozonowej, przez którą są one bardziej narażone na promienie UV Słońca. Skutkiem tego procesu będą powodzie na nadmorskich terenach nizinnych, np. możliwe jest zatopienie połowy obszaru Holandii, i podnoszenie się poziomu mórz na całej Ziemi. Zapobiegać można tylko hamując rozrost dziury ozonowej.
Wyrąb lasów
„Zielone płuca Ziemi”, czyli puszcza amazońska, największy las na Ziemi, który zamieszkują tysiące gatunków zwierząt, największe zbiorowisko roślin na Ziemi (selva) i największy system rzeczny. Ten południowoamerykański las, który wydziela najwięcej tlenu na całej Ziemi jest systematycznie karczowany. Tereny uzyskane w ten sposób są miejscem dla nowych pól (żyzna gleba), dróg i miast. Od lat sześćdziesiątych degradacji uległo ponad 25% tego obszaru, co jest jednym ze skutków efektu cieplarnianego.
To zaledwie garstka ekologicznych zagrożeń dla Ziemi. Należałoby tu jeszcze wymienić zanieczyszczenia gleb, wysypiska śmieci, odpady radioaktywne, katastrofy ekologiczne (np. Czernobyl). Każda z tych sytuacji przedstawia fatalne konsekwencje antropopresji (oddziaływania człowieka na środowisko). Człowiek nie potrafi naprawić szkód, które wyrządził swojej planecie. Skutki tej działalności są nieprzewidywalne: mogą być katastrofalne lub nie mieć większego znaczenia. Bez względu na to powinniśmy zacząć troszczyć się o naszą planetę, bo może się okazać, że niedługo wszystkie wysiłki spełzną na niczym i przyszłe pokolenia będą żyły w świecie epidemii i klęsk żywiołowych.
Na szczęście jest to tylko najczarniejszy scenariusz przyszłości, który tylko my możemy zmienić… Warto!